Vlaamse inzet in Afrika.


Als je alle landen rangschikt naar armoedegraad, scholing en levensverwachting heb je de “index van menselijke ontwikkeling”. Uit die lijst leer je welke landen in de wereld er het best aan toe zijn en welke de laagste ontwikkeling hebben.
Helemaal onderaan die lijst bengelt Niger. In dit straatarm Afrikaans land voert Volk in Nood sinds 2011 humanitaire actie. Het is voor de Vlaamse vrijwilligers van Volk in Nood de eerste Afrikaanse inzet. Hoe trekken ze zich uit de slag? We vroegen het aan Dries Muylaert, VIN-projectverantwoordelijke.

Het armste land ter wereld, wat is de oorzaak van die ellende?

Twee dingen staan in de weg van een welvarend Niger: de explosieve groei van de bevolking en de kwetsbaarheid van het landbouwareaal.
Een Nigerese vrouw heeft gemiddeld zeven kinderen, de bevolking stijgt met drie procent jaarlijks. Dat is onhoudbaar. 80% van de Nigerese bevolking doet aan overlevingslandbouw. Er is nagenoeg geen andere werkgelegenheid. De druk op bewerkbaar land stijgt dus voortdurend. De gevolgen laten zich raden: te intensief gebruik veroorzaakt verwoestijning en erosie, waardoor het beschikbare land nog afneemt. En er is ook geen voedselbuffer. Eén enkele mislukte oogst wegens bv. droogte of zandstorm volstaat om op het platteland algemene hongersnood te veroorzaken. Zelfs bij relatief goede oogst zien we jaarlijks in de periode tussen de oogsten, de hongerkloof in vakjargon, problemen met voeding omdat de voorraden die landbouwgezinnen kunnen aanleggen te beperkt zijn.
Een humanitaire actie in Niger zal dus een antwoord moeten bieden op twee uitdagingen: het hongerprobleem zelf én de oorzaak ervan, de te sterke bevolkingsgroei.

Hoe schatten jullie de voedselsituatie nu in? Is er hongersnood ?

Zowat alle lichten staan op rood. Ik geef het voorbeeld van Madaoua, het werkgebied waar Volk in Nood verantwoordelijk is voor de voedselveiligheid van o.a. kinderen jonger dan 5 in een populatie van 340000. Een doelgroep van zowat 70000 waarvoor we maandelijks check-ups en voedseldistributies organiseren.

Welnu, tijdens de hongerkloof 2014 leed 26 % van die kinderen aan acute ondervoeding, waarvan 11% zeer ernstig en nog eens 3% met levensbedreigende bijkomende complicaties zoals longontsteking, malaria of diarree. Het internationale alarmniveau voor ondervoeding ligt op 10%, het betreft hier dus minstens een voedselnoodtoestand.

Die dagelijkse aanwezigheid van onze ploeg in de dorpsgemeenschappen is levensreddend voor honderden kinderen, dat is geen overdrijving.

En die keert jaarlijks terug, in 2013 hadden we vergelijkbare cijfers. Dat een stijging van de kinder-sterfte daarbij toch wordt vermeden is alleen te danken aan onze voedseldistributies en aan de medische interventies op het terrein door onze collega’s en door onze eigen mensen. Die dagelijkse aanwezigheid van onze ploeg in de dorpsgemeenschappen is levensreddend voor honderden kinderen, dat is geen overdrijving.

Volk in Nood waakt over de voedselveiligheid en gezondheid van 70000 kinderen. Logistiek is dat wellicht een hele klus.

Daar komt inderdaad wat bij kijken. Transport door woestijngebied, organisatie van voedseldepots, beveiliging, om maar iets te noemen. Maar alles staat of valt met goed personeel. We hebben twee verpleegsters in dienst, een nutritionist, een coördinator en een zevental personen met elementaire medische opleiding. Al die functies, maar ook de coördinatie en leiding vulden we in met lokale mensen, een bewuste keuze vanuit onze Vlaamse achtergrond maar vrij uitzonderlijk in Niger. Daar wemelt het van de “expatriates”, de goed betaalde buitenlandse directies van humanitaire organisaties.
De hele structuur in Niger brachten we onder in een zelfstandig lokale partner. Volk in Nood finan-ciert en stuurt bij als nodig. Onze mensen hebben die kans om een Nigerese hulporganisatie uit te bouwen met beide handen gegrepen. In zoverre zelfs dat Volk in Nood de financiering reeds kon terugschroeven omdat de lokale partner nu ook zelf voor inkomen zorgt via contracten met internationale organisaties en met de plaatselijke overheden. De districtsgeneesheer bv. is enthousiast over de inzet en vakkundigheid van onze medewerkers en dat leidt tot zeer nuttige samenwerkingsverbanden en een goede integratie van onze activiteiten in de collectief medische strategie. Echt nodig in een land met slechts één arts op 100000 inwoners waar bv. een niet tijdig ontdekte uitbraak van difterie binnen de kortste keren tot een catastrofe kan leiden.



Jullie lijken tevreden met het plaatselijke personeel.

Wel, de opleiding is wat verouderd, dat merk je als je iemand in dienst neemt. Maar de bereidheid tot bijscholing is er. En de arbeidsinzet. Als je Nigerees personeel verantwoordelijkheid geeft en een aanvaardbare verloning dan krijg je gemotiveerd en goed werk terug. Neem nu onze boekhouding. Onze administratie ontwikkelde spontaan een boekhoudstelsel dat meer aangepast is aan de werking van een humanitaire organisatie in Niger. Dat nieuwe stelsel doorstond met vlag en wimpel een externe audit.

Jullie zegden dat de bevolkingsgroei de oorzaak is van de honger.

Voedselveiligheid is onze hoofdactiviteit. Die brengt ons maandelijks in de meest verafgelegen dorpen. Voor evaluatie van de voedingstoestand van kinderen en moeders, voor voedseldistributies maar ook voor algemeen medisch nazicht en eerstelijnszorg. Dingen zoals pre- en postnatale consulten, check-ups voor malaria, behandeling van longaandoeningen of diarree. Je kan dat nog het best vergelijken met “de kinderwaag” zoals die vroeger in Vlaanderen bestond.

Dat is uiteraard ook een goede gelegenheid om aan een mentaliteitswijziging van de bevolking te werken. Zo organiseren onze verpleegsters op dorpsniveau volksvergaderingen rond familieplanning, gezondheidszorg bij zwangerschap, ziektepreventie en algemene hygiëne. Geen theoretische of moraliserende beschouwingen maar praktische raadgevingen over bv. de noodzaak van langere wachttijden tussen zwangerschappen, de waarde van borstvoeding of de zware risico’s van zwangerschap bij onvolwassen meisjes. Tegen kindhuwelijken dus en voor verantwoorde familieplanning met gebruik van anticonceptiva.
Welnu, zo een volksdiscussie op de marktplaats is zeer wervend. We brengen die boodschap dan ook met Afrikaanse humor, met als intro een toneelstukje waarbij bijvoorbeeld de domme echtgenoot zijn vele kinderen niet kan voeden en het daarom aan de stok krijgt met schoonmoeder. Aandacht en succes verzekerd.

Het is op basis van die discussiegroepen dat we een vrijwilligersteam samenstelden van meer dan driehonderd vrouwen. Die kregen van ons een elementaire medische scholing en zij dragen het idee van familieplanning verder uit. Zij zorgen op dorpsniveau ook voor de beschikbaarheid van algemene voorbehoedsmiddelen. Een actie die trouwens met de overtuigde steun van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties loopt.

Een actie met positief resultaat ?

Zeker wel. We stellen een aantal positieve gedragswijzigingen vast. In onze regio doen vrouwen reeds meer beroep op professionele hulp bij bevalling en het aantal pre- en postnatale consulten zit in de lift. Ook het gebruik van voorbehoedsmiddelen stijgt. Voor zicht op andere gedragsveranderingen is het nog wat te vroeg. Maar we hebben goede hoop. Overigens prachtig dat middelen die onze Vlaamse donoren ons ter beschikking stellen zo bijdragen tot een oplossing voor een van de fundamentele problemen van Afrika.

Familieplanning in een moslimland, dan heb je toch de clerus tegen ?

Als je de imams op het platteland betrekt bij wat je doet vermijdt je een ton problemen. Die begrij-pen heus ook wel dat het beter is een gezin met minder kinderen gezond op te voeden dan een kroostrijk gezin te starten waarvan dan de helft van honger zal omkomen. We kennen zelfs imams in ons werkgebied die familieplanning actief promoten.
Bovendien, Niger heeft dan wel een moslimpopulatie, het is geen moslimland. Er is scheiding tussen kerk en staat. En uitspraken van moslimfundamentalisten zoals je die leest in de Belgische pers leveren voor wie ze zou doen in Niger een ticket op naar de gevangenis. Het moslimfundamentalisme vormt er wél een bedreiging maar dan vanuit het buitenland. Een sekte als Boko Haram met machtsbasis in buurland Nigeria probeert voet aan de grond te krijgen maar maakt bij de Nigerese boeren geen schijn van kans. Gelukkig maar. Toegegeven, de aanwezigheid van Boko Haram net over de grens van ons werkgebied zet ons aan tot voorzichtigheid, al zeker voor onze Vlaamse vrijwilligers.

Jullie praten ook over verwoestijning. Een gevolg van de klimaatopwarming ?

We hebben het niet zo voor die “global warming” toestanden. De oorzaak van de verwoestijning in Niger is een verkeerd gebruik van het landbouwland. Dat proces ving aan met de kolonisatie door Frankrijk. Men zette de ploegschaar in kwetsbaar gebied, om aardnoten te kweken. Vrij veel vruchtbare akkers zijn toen door erosie teloorgegaan. Nu is de oorzaak van erosie veeleer het te frequent bewerken. Vroeger paste de Nigerese boer een drieslagstelsel toe zodat natuurlijke opslag de toplaag beschermde en verrijkte. De bevolkingsdruk laat dat niet meer toe. Men bewerkt te intensief en ook de overbegrazing door vee verwoest kwetsbare percelen .
Twee jaar terug hadden we een project voor aanleg van erosiewerende dammetjes waarmee we een driehonderdtal hectare landbouwland weer opwaardeerden. Die werken werden uitgevoerd door dorpelingen in ruil voor bijkomende voedselhulp. Nu onderzoeken we de mogelijkheden om kleinschalige landbouw te combineren met natuurlijke opslag van bomen. Een beloftevolle techniek die door landbouwers elders in Niger al wordt toegepast en die we graag ook in onze werkgebieden willen introduceren.

Corruptie is ook een vaak genoemde oorzaak van armoede, geldt dat ook voor Niger ?

Ja. Zonder twijfel. En je kan er het neokolonialisme naast zetten. Het land werd leeggeroofd door Frankrijk, maar nu nemen China en India die rol stilaan over. Een en ander zorgt ook voor politieke instabiliteit. Sinds zijn onafhankelijkheid in 1958 kende het land 7 republieken en 4 militaire regimes, waarbij nogal wat presidentswissels waren aangestuurd door buitenlandse belangen, zoals deze in de uraniumexploitatie. Het is die politieke instabiliteit die een perfecte voedingsbodem vormt voor de kanker die corruptie is. Maar daar kun je de arme Nigerese landbouwer vanzelfsprekend niet verantwoordelijk voor stellen, die ondergaat dat alles en is er het eerste slachtoffer van.

Onze vrees is evenwel dat die corruptie nu ook de efficiëntie van de ontwikkelingshulp begint aan te tasten.

Onze vrees is evenwel dat die corruptie nu ook de efficiëntie van de ontwikkelingshulp begint aan te tasten. We zien daar reeds de eerste tekenen van. Dat is een zeer gevaarlijke evolutie. We hopen dan ook dat de grote stakeholders in de Nigerese ontwikkelingssamenwerking, waaronder België, hier hun verantwoordelijkheid nemen.

Interview door Mieke Buelens.

Aalst, 5/11/2014

Tweeten


Reageren op dit artikel kan via : .